No últimos trinta anos produciuse o desbordamento do dereito pola tecnoloxía implícita á terceira revolución
industrial que ten dúas grandes frontes: o que ten que ver coa biotecnoloxía e o das tecnoloxías informáticas. Aquí ocuparémonos das consecuencias derivadas do primeiro desas frontes, a biotecnoloxía nos seus múltiples aspectos.
As numerosas novidades *tecnocientíficas da industria biolóxica, en expansión, fan *crecientemente máis difícil a
previsión xurídica de expectativas. Trátase dunha industria que desde o principio naceu rodeada de dúas graves series de
problemas de distinta natureza. Uns son problemas de tipo moral ou *axiológico, acerca do que é aceptable realizar, pero
que é en calquera caso efectivamente posible. Outros se refiren á potencia destas tecnoloxías biolóxicas, que poden
causar danos de dimensións *macroscópicas a través de interaccións diversas, por exemplo a forma como se van aceptando
prácticas *eugenésicas, agora non impostas polo estado senón pola demanda privada.
A enxeñaría xenética aplicada a vexetais e animais, a *microbios e bacterias ou ao propio ser humano, xera expectativas
positivas pero, tamén, temores e problemas que fan imperiosa a chamada á responsabilidade exixible. Ademais, as
novas intervencións *biogenéticas alteran a maioría dos valores morais sostidos até tempos recentes,
transformando o universo moral non xa só en convencional, senón afectado tamén polas presións das corporacións
profesionais e polo mercado. Na actualidade sábese que, mediante a enxeñaría xenética poderanse eliminar certas
enfermidades hereditarias ou *congénitas dos seres humanos, pero tamén que se poderá elixir a cor dos ollos da
descendencia, o sexo ou outras características *somáticas. Ademais, esa “liberdade de elixir” pode estar configurada, á vez, por dicilo
brutalmente, mediante técnicas de mercadotecnia da industria xenética.
Os avances da ciencia médica permiten unha importante prolongación das expectativas vitais á conta de crear unha
auténtica administración dos corpos. O dereito da administración dos corpos, que abarca desde cuestións como
a *deontología médica e *paramédica até as normativas sobre a clonación, a concesión de patentes sobre a materia viva, a
nova *eugenesia, etc., deu lugar a unha nova rama da ciencia xurídica en expansión, coñecida como *bioderecho e que
recibe tamén o nome de *bionomía xurídica. En todo caso, respecto destes novos problemas, pódese afirmar que os
vellos esquemas *privatísticos da responsabilidade quedan *crecientemente desbordados ante a potencia tecnolóxica e os
efectos distantes previsibles desta nova rama industrial.
A inxente masa de novidades xurdidas ao fío das aplicacións *biotecnológicas fai difícil prognosticar que cambios son
“estruturais” (con vocación de permanencia) e cales son de mera “conxuntura” (e han de verse como pasaxeiros). No
ámbito xurídico a gran novidade impona a *desregulación. Sen *emabrgo, non está claro que, máis aló da onda expansiva
inicial desta terceira revolución industrial, o impulso *desregulador manteña a súa forza, como evidencia xa a abundante
lexislación respecto diso.
Outro importante impulso *tercioindustrial, o *privatizador, parece atopar límites no ámbito do *asistencialismo e
certas suxestións ultra-*desreguladoras parecen excesivamente extremas para arraigar na UE. Na UE numerosos
acontecementos recentes están a resolverse a través da regulación, como foi o incremento do control administrativo.
O individualismo xurídico dificilmente pódese soster no ámbito estrito da responsabilidade privada, dada a magnitude
2/6
dos danos eventuais da *técno-industria e a súa *causación a gran distancia espacial e temporal.
Por outra banda, é preciso recoñecer que a *desregulación xurídica e a deslocalización das relacións produtivas tampouco
implican necesariamente o crecemento do ámbito da *anomia, do excluído da normativa xurídica. Hai que destacar, ante todo,
que florece efectivamente, en numerosos ámbitos *desregularizados, unha normativa privada explicitamente
*extrajurisdiccional, que non se pode considerar *extrajurídica por moito que a discusión *teorética acerca do seu carácter
permaneza aberta.
As novas tecnoloxías esixen, como nunca antes na historia, análises concretas e perspectivas xurídicas de principio a tenor
de principios e valores éticos fundamentais. Xamais se produciu un desbordamento tecnolóxico tan acusado como o
actual respecto das prácticas humanas dunhas poucas xeracións de seres humanos. A *regimentación xurídica das
operacións lucrativas realizadas co obxecto dos produtos informáticos ou por medio deles, a *bionomía xurídica e a
*ecologización do dereito son o tres grandes desafíos pendentes para o futuro. Desafíos que, con todo, pódense
perder: até agora a industria informática está a eludir a regulación xurídica e, aínda que en medida moito menor, o mesmo
ocorre coas industrias biolóxicas e médicas.
